هر سال با فرا رسیدن فصل زمستان و شیوع پدیده ی وارونگی هوا و افزایش آلاینده های هوا نگرانی ها و سئوالات در مورد این مشکل و ارتباط آن با سلامت اعضای مختلف بدن و منجمله پوست و مو به اوج خود می رسند.

ولی متاسفانه با گذشت این فصل و وزیدن بادهای بهاری و گرم شدن هوا مجدداً موضوع به طاق نسیان سپرده می شود و تا سال بعد از یادها می رود.

به هر حال آلودگی هوا از موضوعاتی است که روز به روز ابعاد بیشتر و پیچیده تری پیدا کرده و اثرات سوء آن بر اعضای مختلف بدن مورد توجه و دقت محققین و پزشکان قرار گرفته است.

گرچه اثر آلودگی هوا بر پوست به شکل علمی در منابع و مراجع پزشکی مورد بررسی قرار نگرفته است ولی متخصصین حوزه ی پوست و مو به صورت تجربی دریافته اند که در شرایط اضطراری که میزان سرب موجود در هوا افزایش می یابد، شکایت بیماران نیز از موارد خاصی بیشتر می شود.

هوای آلوده

هوای آلوده دارای ذرات هیدروکربن، گوگرد و ذرات معلق است که مخاط تنفسی و پوست را تحریک می کند و از آنجا که پوست سر، صورت و دست ها در تماس مستقیم با هوا هستند، بیشتر از سایر نقاط بدن آسیب می بینند. در کودکان و افراد مسن که پوست لطیف تر و نازک تری دارند، این آسیب بیشتر است.

در هوای آلوده برخی از مشکلات پوستی که از قبل وجود داشته اند، تشدید می شوند و برخی ناراحتی ها هم بدون سابقه ی قبلی به وجود می آیند. افرادی که سابقه ی حساسیت ها و آلرژی های پوستی دارند، در این شرایط مشکلات بیشتری را تجربه می کنند.

به عنوان مثال کسانی که مشکل آتوپی (اکزمای سرشتی) دارند، دچار سرخی پوست، پوسته پوسته شدن کنار بینی و برجستگی گونه ها و سوزش و خارش دورچشم می شوند و خستگی و پف آلودگی دور چشم ها نیز از عوارضی است که معمولاً در چهره ی این افراد دیده می شود.

آلاینده ها

وجود آلاینده‌ ها در شهرها از 2 راه به پوست آسیب می ‌رساند:

1- تماس مستقیم و رسوب مواد سمی بر سطح و منافذ پوست که با شستشوی به موقع می‌ توان از شدت اثرات زیان بار آن کاست. 2- از راه جذب تنفسی و یا خونی که در این حالات مواد سمی جذب شده به وسیله ی پوست، به راحتی قابل دفع نبوده و منجر به عوارض کوتاه و درازمدت متعددی در پوست می ‌شوند.

عوارض

اثر آلودگی هوا بر پوست باعث تیرگی و بسته شدن روزنه های سطح پوست، خشکی پوست، خارش، اکزمای دست و صورت، اکزمای پلک و دست و صورت، کهیر، تشدید جوش های آکنه ای صورت، خشکی حاشیه ی لبها وبینی و نمایان شدن لکه های تیره ی سطح پوست از مشکلاتی هستند که در شرایط آلودگی هوا نمود بیشتری پیدا می کنند.

از مهم‌ ترین عوارض درازمدت می ‌توان به بروز چین و چروک‌ ها یا پیری زودرس، ریزش غیر طبیعی موها، گودی و تیرگی اطراف چشم، لک ‌های قهوه ‌ای در صورت، التهاب و زخم‌ های مزمن در تنه و اندام و به خصوص در نواحی چین دار اشاره کرد.

نکته ی قابل توجه دیگر این است که معمولاً هوای آلوده در فصول سرد سال به دلیل سنگینی هوا بیشتر خود را نشان داده و خود سرما می تواند با تشدید خشکی پوست، شدت عوارض ناشی از اثر آلودگی هوا بر پوست را بیشتر نماید.

بروز چین و چروک و پیری زودرس پوست به دلیل تولید رادیکال های آزاد در هوای آلوده بیشتر و سریعتر صورت می پذیرد. در موارد افزوده شدن آلاینده ها و کاهش ضخامت لایه ی ازون، ازدیاد اشعه ی ماورابنفش تابیده شده بر پوست می تواند به بروز سرطان های پوستی منجر شود.

در مورد موها نیز آسیب های گوناگونی از قبیل آلوده شدن سریع موها، تیره رنگ شدن و بدشکل شدن ساقه ی موها و خشکی و شکنندگی موها محتمل هستند و سرب موجود در هوای آلوده می تواند به ریزش موها منجر گردد.

از توصیات مفید در شرایط افزایش آلودگی هوا به موارد زیر می توان اشاره کرد:

1-     استحمام روزانه و منظم ، این امر باعث پاک شدن آلاینده ها و سموم رسوب کرده روی پوست می شود. البته در کسانی که طبع پوستی خشک یا اکزمایی دارند باید تعداد افعات حکاک کردن محدود باشد.

2-    عدم خروج از منزل و محیط کار بجز در در شرایط ضروری

3-     استفاده مکرر و منظم از ضدآفتاب ها و تمدید مالیدن آنها به فواصل هر سه ساعت یک بار

4-     پوشیدن لباس های با آستین بلند و یقه ی بسته و شلوارهای بلند به همراه پوشاندن سر با کلاه یا شال در مورد آقایان یا روسری و مقنعه در مورد خانم ها به همراه استفاده از عینک های آفتابی بزرگ که دور چشم ها را بخوبی بپوشانند.و استفاده از دستکش های نخی در این شرایط نیز جزو عوامل کاهش دهنده ی خطرات است.

5-     عدم استفاده از محصولات آرایشی از قبیل رژ گونه و سایه چشم و کرم پودرهای سنگین و چسبنده

6-     کم کردن یا متوقف کردن تماس های فردی از قبیل دست دادن و روبوسی یا در آغوش گرفتن کودکان یا بوسیدن آنها

7-     شستشوی مرتب سر و صورت با فرآورده های صابونی یا شامپوهای غیرمعطر

8-     عدم استفاده از عطر و ادوکلن بخصوص در کسانی که زمینه ی اکزمای سرشتی یا “آتوپی” را دارند.

9-      عدم رنگ کردن، سشوار کشیدن یا برس کشیدن مکرر موها در این شرایط.

10- خوردن مایعات فراوان و لبنیات تازه. این خوراکی ها  می توانند اثرات مضر آلودگی هوا-بخصوص سرب معلق در هوا- را تقلیل دهند.

شیر و ماست و خشکبار و میوه های حاوی ویتامین C  و A از قبیل مرکباتی همچون پرتقال و لیموی ترش و شیرین و کیوی و سبزیجات تازه از مواد موثر در کاهش خطر آلودگی هوا هستند.